معرفی شهرستان دامغان پیشینه تاریخي:در روزگار گذشته دامغان یکی از شهرهای ايالت قومس بوده و مرکز اين ايالت نيز محسوب مي‌شده است.دامغان یکی از کهن‌ترین شهرهاي ايران است و از قديم تا حال داراي اهميت خاصي مي باشد. نام اين شهر از مغان يعني آتش گرفته شده و به ده مغان معروف بوده و گفته‌اند که مغان باعث آبادي آن شده‌اند. بعدها در اثر گذشت زمان حرف ه – از ميان رفته و الف جاي آن قرار گرفته است. بناي شهر دامغان را به هوشنگ نبيره كيومرث كه از پادشاهان پيشدادي بوده نسبت مي دهند و روزگاري نيز پايتخت اشكانيان بوده و همينطور دامغان را جزء اقليم چهارم مي دانسته اند .در بيشتر كتب جغرافيا و تاريخ نام دامغان برده شده كه تمامي نوشته هاي آنها اشاره بر اهميت و اعتبار شهر قديمي دامغان دارد چرا كه دامغان در سر راه جاده ابريشم و مسير گذر از غرب به شرق از گذشته هاي دور تا به امروز بوده و صحت و دليل اين ادعا اين است: زماني كه يونانيها به شهر تاريخي دامغان ميرسند آن را آباد مي بينند و بخاطر بزرگي و وجود آذوقه و علوفه فراوان آن را "هكاتم پليس" مي نامند كه هنوز هم به نامهاي هكاتم پليس و صد دروازه معروف و مشهور است. دليل ديگر اين ادعا وجود كاروانسراها ، قلعه ها و تپه هاي قديمي و برج و بار و حصار عظيم داخل و خارج شهر دامغان است. ویژگی های جغرافيايي:شهرستان دامغان از شمال با استانهای مازنداران و گلستان از جنوب با با استان یزد، از شرق با استان خراسان رضوی و از طريق مرکز استان سمنان با استان تهران ارتباط دارد.اين شهرستان بر اساس آمار سر شماري نفوس و جمعيت کشور درسال ۱۳۸۵ داراي بيش از ۸۰۰۰۰ نفر جمعيت است۰صنایع دستی و سوغات:در حال حاضر در این شهرستان گارگاه‌های گلیم بافي و معرق، قلمکار و سفال گري مشغول به فعاليت مي باشد که در اين زمينه هنرجويان زيادي آموزش ديده و يا در حال آموزش مي باشند. اماکن تاریخی و جاذبه های ديدنيآبشار نسرواآبشارهای زیبای نسروا که بخشي از هداياي الهي به طبيعت و سرزمين کهن دامغان است در ۲۰ کيلومتري شمال شرقي شهر ديباج واقع شده اند ۰ مسير مناسب براي دستيابي به آبشارها بدين گونه است كه پس از طي ۹ كيلومتر از جاده اصلي ديباج به گلوگاه اولين جاده خاكي سمت راست خود را ۱۲ كيلومتر طي مي نماييد تا به رودخانه و مزرعه سرسبزي مي رسيد۰ سپس جاده كناره رودخانه را به سمت شرق ۴ كيلومتر ادامه داده تا به انتهاي جاده و به ابتداي ورودي تنگه و دره نسروا با درختان ارس و جريان زلال آب برسيد، سپس مسير روح پرور تنگه و رودخانه را ۴۵ دقيقه پياده طي مي نمائيد. تنگه زندانتنگه زندان از جمله جاذبه های نمونه کوهستانی شهرستان دامغان است که در طی سال گردشگران و طبيعت‌دوستان فراواني را به سوي ديدني‌هاي بي شمار خود جذب مي کند۰ اين تنگه در ۱۷ كيلومتري شرق شهر ديباج واقع شده است و دسترسي به آن آسان است.قبل آنكه به تنگه برسيد در مسير دشت گلهاي شقايق وجود دارد و جهت اصلي اين تنگه رويايي و خيال انگيز جنوبي و شمالي مي باشد و در دامنه‌هاي جنوبي كوه سترگ كهكشان واقع شده است۰ تنگه داراي ديوارهاي صخره اي و سنگي مرتفعي است كه بسيار جذاب و سحر انگيز است۰آب بسیار خنک و گوارائی در مسیر تنگه جريان دارد، وجود اين آب و فراز و نشيب تنگه، زمينه ايجاد آبشارکها و آبشار زيبايي را فراهم آورده است که بر جذابيت هاي بي شمار تنگه افزوده است. در بهار و تابستان مسير تنگه و بيرون آن همه جا مملو از علفزارهاي سرسبز و گياهان دارويي معطر از جمله آويشن، سريشو، اشتلغاز، زرشك كوهي، زيره و رنگارنگ كوهستاني است كه بي ترديد از ديدن آن همه تنوع و بوهاي شامه نواز خيره و مسحور مي شويد۰منطقه انگورستانیمنطقه چشمه انگورستانی دهکده دهخدا شهرستان دامغان در شمالی‌ترین قسمت دره سرسبز تويه دروار قرار گرفته و آب آن به مصرف آبياري و شرب مي رسد.آب زلال چشمه، شرایط اقلیمی توام با آسايش آن در دوره هاي گرم سال و چشم انداز دره اي که چشمه مشرف بر آن است، در کنار زيبايي هاي طبيعي فراوان ديگر، از جمله آبشارها و آبشارک‌هاي فوق العاده زيبا، باغ هاي ميوه و مردمان خونگرم و مهربان و .... از جمله قابليت هاي اين منطقه است.بازار دامغاناز لحاظ موقعیت مکانی، در راسته خیابان امام واقع و از غرب به شرق امتداد دارد۰ اين بازار داراي سه دهنه ورودي از خيابان امام است و يک دهنه ورودي از طرف بلوار جنوبي و دهنه ورودي ديگر از سمت ميدان امام مي باشد۰ علاوه بر اين وروديها، داراي يک ورودي به صورت مستقيم از طرف باغ جنت و يك ورودي فرعي از تكيه در قلعه مي باشد۰ سقف دالاني بازار به صورت گنبدي است كه اين گنبدها يك در ميان داراي نور گير مي باشد۰ اكثر مغازه ها نيز داراي سقف گنبدي مي باشند، ولي بعضي از مغازه ها به خاطر تعميرات داراي سقف مسطح هستند۰ مغازه هاي جنب خيابان امام داراي دو در ورودي ، يكي از داخل بازار و يكي از خيابان امام مي باشد ۰ بازار داراي تويزه هاي جناغي است كه بر روي نيم ستونهاي ديوار بازار زده شده است۰ تقريبا" در وسط بازار به علت شيب و گودي در دو دهنه براي ورود از خيابان امام بوسيله پله به بازار راه مي يابد ولي از ورديهاي ديگر مستقيما" وارد بازار مي شود۰ تقريبا" در وسط بازار در چوبي بزرگي است كه به كاروانسرا راه داشته كه اكنون فقط همين در باقي است. در ابتداي بازار از قسمت بلوار جنوبي به دليل ساخت و ساز و تعميرات توسط بازاريان و رعايت نكردن نحوه ساخت و حريم كاملا" با بافت بازار مغايرت دارد در اين قسمت امامزاده اي بنام امامزاده نورالله است۰ در سال ۱۳۷۸ قسمتي از پشت بام بازار گاهگل داده شده و همينطور در سال ۱۳۸۵ ناودانهاي مسير باران نيز تعمير شدند۰گنبد چهل دختردامغاناین برج از ابنیه دوره سلجوقی است. بناي مذکور در سال ۴۴۶ هجري به دستور ابوشجاع موسوم به اسفاربکي بن اصفهاني از آجر ساخته شده است۰ محيط خارجي اين برج ۲۳ متر و قطر داخلي آن ۵/۵ متر و حدود ۱۵ متر ارتفاع دارد و در بالاي آن نزديک به گنبد، كتيبه اي به خط كوفي با تزئينات زيبايي آجر و قطار بنديهاي جالب مشاهده مي شود كه از اول آن (( امر ببناء هذالقبه الامير الجليل ابوشجاع اسفها ۰۰۰ )) و در قسمت آخر آن(( ثلثمائه))خوانده شده است ۰ در بالاي در چوبي اين برج كه اخيرا" ساخته و نصب گرديده و از طرف جنوب شرقي باز مي شود، كتيبه ديگري به خط كوفي وجود دارد۰ دكتر ج ۰ كريستي ويلسون در (( تاريخ صنايع ايران)) مي نويسد: (( علاوه بر برج مقبره اي كه در دامغان به پير علمدار معروف است و در فصل گذشته مسطور گرديده، مقبره شبيه آن در همان شهر موجود است كه چهل دختران ناميده مي شود و تاريخ ۴۴۶ هجري ( ۱۰۵۳ ميلادي) است. اگر چه اين دو برج از حيث شكل شبيه هم هستند و هر دو سقف مخروطي پيازي شكل دارند ولي آجرهاي چهل دختران بهتر و قشنگتر از آجرهاي پير علمدار است نكته قابل توجه در تزئين برج چهل دختران وجود يك سلسله سواستيكا است ۰ برج مقبره اي چنان گرد و مخروطي بالا رفته است كه گويي قالب ريخته اند۰ در داخل گنبد قبري ساده و گچي به ابعاد ۷۴×۲۱۶ و ارتفاع ۳۰ سانتي متر بدون هيچگونه تزئين و سنگ نبشته اي وجود دارد كه بين اين قبر ساده با گنبد عالي آن هيچ تناسبي وجود ندارد داخل برج نيز با گچ سفيد شده است۰کف مقبره حدود ۷۵ سانتی متر از صحن مجاور بلندتر است و با یک پله که در مدخل آن قرار دارد با محوطه اطراف امامزاده ارتباط پیدا مي كند فاصله برج تا بقعه ۲۷۵ سانتي متر است۰مکان : مرکز شهر دامغان، خیابان امام خمینی و خيابان شهيد فلاحي۰برج طغرل بنای برج طغرل یا مهماندوست بر روی پايه اي دايره اي شکل قرار گرفته است که داراي۱۲ ترک طاقنمايي مي باشد۰ در بالاي برج سه رديف مقرنس كاري بسيار زيبا و استادانه ديده مي شود كه اين مقرنس ها بر زمينه استوانه اي قرار گرفته است۰ تبديل معماري ۱۲ ضلعي به استوانه شيوه كار معماري برج مهماندوست را جزء نمونه هاي استثنايي برج هاي آرامگاهي قرار داده است۰ كتيبه اي به خط كوفي بر گرداگرد اين قسمت استوانه اي وجود دارد كه تاريخ بناي آنرا سال ۴۹۰ ه ۰ ق بيان مي دارد۰ اين كتيبه از نظر اجزا و شيوه نگارشي بر كشيدگي هرچه بيشتر ساقه ها تكيه دارد۰ به طور عمده در دو سوي انتهايي ساقه ها ، شاهد دو پيچكي هستيم كه بر روي هم قرار گرفته اند ۰ شروع حروف در پائين با برشهاي خاص از شكل هندسي خارج گرديده كه به آنها جنبه تزئيني بخشيده است۰ اهالي روستاهاي مجاور اين بنا را بقعه امامزاده قاسم از اولاد موسي بن جعفر (ع) مي دانند۰ برج مهماندوست دامغان داراي گنبدي بوده است كه فرو ريخته و ارتفاع آن بدون گنبد ۵/۱۴ متر مي باشد اين برج در ۱۸ كيلومتري شرق دامغان و در نزديكي جنوب روستاي مهماندوست و در بين راه دامغان شاهرود واقع است۰پیر علمدار برج پیر علمدار، یکی از نمونه هاي بسيار ارزشمند معماري قرن پنجم ايران است۰ برج به صورت مخروطي پيازي شکل ساخته شده است۰ ارتفاع اين بنا ۱۳ متر و قطر داخلي آن ۵/۴ متر است ۰در قسمت زير گنبد انتهاي بدنه برج داراي تزئينات آجري و گچي زيبايي است که در وسط تزئينات، كتيبه اي به خط كوفي نوشته شده است۰ كشيدگي حروف نسبت به ديگر كتيبه هاي روي برج هاي آرامگاهي كه بيشتر ساخته شده، بيشتر مي باشد۰ در طول ساقه حرفهاي كشيده اي چون الف و لام و گره هاي تزئيني به گونه هاي مختلف اجرا شده و نگاره هايي به شكل گلابي به زيبايي هر چه تمام‌تر در كنار هم به كار رفته است. بر اساس كتيبه خط كوفي پيرامون برج ، اين برج در بين سالهاي ۴۱۷ تا ۴۲۰ هجري قمري به دستور ابوحرب بختياربن محمد فرزند محمدابن ابراهيم ، براي پدرش ساخته شده است ۰ ابوحرب با توجه به سروده منوچهري دامغاني حاجب دربار قابوس ابن وشمگير(( فلك المعالي)) پادشاه زياري است كه از جانب اين پادشاه به حكومت دامغان رسيد. در داخل برج و بر روي گچ كتيبه اي به رنگ سرمه اي شنگرف و به خط كوفي نوشته شده است كه يكي از آيه هاي سوره زمر مي باشد كه در دوره هاي بعدي به بنا افزوده شده است۰ با توجه به اينكه در كنار برج در گذشته مسجدي از دوران ايلخاني وجود داشته كه تنها قسمتي از يك كتيبه آن باقي مانده است. احتمالا" كتيبه داخل برج نيز در دوران ايلخانيان بر روي ديوار داخلي برج نوشته شده است اين برج در محله خوريا نزديك مسجد جامع دامغان و در خيابان شهيد مطهري ( ايستگاه) واقع شده است۰ مسجد تاریخانه مسجد تاریخانه یکی از مهمترين بناهاي بازمانده از قرون اوليه اسلامي در اين کشور مي باشد و بنا به نوشته بعضي از کتب در زمان جلوس اولين خليفه عباسي(سفاح) درسال ۱۳۲ هجري قمري و سلطنت هارون الرشيد ۱۷۰ هجري قمري ساخته شده است۰نام مسجد از دو واژه تاری و خانه تشکیل شده است که تاری لفظ ترکي و به معناي خدا مي باشد۰ خداي خانه از اولين نمونه هاي مساجدي است كه در آن مناره نيز يكي از عناصر تشكيل دهنده مي باشد۰ پلان اين مسجد عبارتست از يك حياط مربع شكل در سمت قبله يك تالار ستون دار و در سه سمت ديگر يك رديف رواق ساخته شده است۰ تالار ستون دار آن در حال حاضر داراي هفت ناو طولي و سه ناو عرضي است و ناو وسطي آن عريض تر و رفيع تر از ناوهاي طرفين است و شامل محراب مي باشد ۰ عده اي سبك معماري مسجد را عربي مي دانند و ساخت آن را مشابه مسجد مدينه عنوان نموده اند اما آثار به جاي مانده از ستون هاي يك كاخ ساساني در نزديكي دامغان شباهت بسيار زيادي با ستونهاي مسجد تاريخانه دارد۰ آقاي آندره گدار باستان شناس فرانسوي ضمن ارائه رساله اي مفصل سبك معماري مسجد تاريخانه را صد درصد ساساني می داند و متذکر می شود که در ساخت مسجد تاریخانه تمام اشکال معماري ايراني خالص است و حتي در بكار بردن مصالح ، همان مصالح بكار رفته در معماري ساساني يعني آجر و خشت و گچ و چوب استفاده شده است۰ بدين ترتيب كه از آجر براي ساخت قوس ها و ستونها و از خشت براي ساخت ديگر قسمت هاي مسجد استفاده گرديده همچنين براي ساخت قوس هاي بي نظير طاق ها ، چوب براي استحكام و گچ براي اندود سطوح مختلف بكار رفته است ۰ قوس هاي بكار رفته در تاريخانه گهواره اي يا آهنگ بوده كه اين كار در ايران تازگي نداشته و در هفت تپه شوش نيز ديده شده است۰ استفاده از قوس هاي جناغي در سمت رو به حياط ، همچنين گنبدهايي كه بر روي ستون ها زده شده هيچ تناسبي با اصل بناي مسجد نداشته و مربوط به دوران بعد مي باشد۰ اين مسجد در گذشته داراي الحاقاتي بوده كه اكنون از بين رفته است۰ صحن مركزي تنها با ماده اي آهكي يا گچي پوشيده شده است۰مناره مسجد تاریخانه دامغانمناره اولیه مسجد تاریخانه در داخل مسجد بوده که تخریب گرديده و در ساخت آن از خشت استفاده شده بود و پلان آن با توجه به نقشه آندره گدار، مربع شکل بوده است. مناره کنوني مسجد تاريخانه در جنب مسجد بنا شده و مانند برخي ديگر از ابنيه استان سمنان به دستور ابو حرب بختياربن محمد حاكم ايالت قومس در دوران غزنويان ساخته شده است۰ اين مناره سكو ندارد و مستقيما" از روي زمين و با محيط دايره ايجاد شده و هر چه به ارتفاع مناره اضافه مي گردد از قطر آن كاسته مي شود۰ مناره داراي ۲۶ متر ارتفاع و ۸۶ پله است۰در ناحیه میانی مناره، کتيبه اي به خط کوفي نگاشته شده که برروي آن نام باني مناره بد ين شرح بيان گرديده است۰بسم الله الرحمن الرحیم امر به بنای هذاامناره الحاجب الجلیل ابوحرب بختياربن محمد في ولايه الامير السيد اللجل فلک المعالي۰ اين بنا در جنوب شهرستان دامغان و در خيابان ايستگاه راه آهن قرار دارد.تپه حصاردامغانتپه حصار واقع در حاشیه جنوبی شهر دامغان برای نخستين بار توسط اريخ اشميت از دانشگاه پنسيلوانيا در سال ۱۳۱۲ مورد کاوش قرار گرفت۰ بر اثر اين کاوش ها روشن شد که اين محوطه باستاني داراي سه دوره اصلي فرهنگي از اواخر نوسنگي تا پايان عصر مفرغ است ۰ از زمان كاوش هاي اشميت در تپه حصار اين محوطه به عنوان يكي از محوطه هاي مبنا براي شناسايي فرهنگ هاي همزمان در فلات مركزي ايران مورد استناد باستان شناسان است۰در سال ۱۳۵۵ هیاتی از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانيا، تورين ايتاليا و مرکز باستان شناسي ايران به سرپرستي رابرت دايسون و موريتزيو توزي کاوش هايي در تپه حصار انجام دادند۰ هدف از اين کاوش ها بازنگري مواد به دست آمده و دوره بندي فرهنگي توسط اشميت بود. بر اثر اين كاوشها روشن شد كه تپه حصار در هزاره هاي چهارم و سوم قبل از ميلاد يكي از مراكز مهم توليدي براي ساخت انواع اقلام صادراتي نظير اشياي سنگي و فلزي در فلات ايران بوده است۰ درسال ۱۳۷۳ تپه حصار برای سومین بار مورد کاوش قرار گرفت ۰ در آن سال قرار بود خط دوم راه آهن تهران- مشهد که در زمان پهلوی اول در دل تپه حصار ايجاد شده بود ساخته شود اين کاوش ها به سرپرستي احسان يغمايي ، نتايجي قابل توجه در برداشت از جمله كشف شماري گل نبشته به خط ميخي بابلي قديم كه هنوز خوانده نشده است ۰ اين گل نبشته ها كه قدمت آنها به حدود ۲۲۰۰- ۲۰۰۰ ق م بر مي گردد، شاهد بسيار خوبي بر وجود مبادلات فرهنگي بين تمدن هاي بين النهرين و فلات ايران است كه جزئيات آن هنوز بر ما روشن نيست۰ بر اساس یافته های به دست آمده و سن سنجی هاي مطلق به روش کربن ۱۴ تاريخ قديمي ترين لايه هاي تپه حصار به اواسط هزاره پنجم قبل از ميلاد باز مي گردد۰استقرار در تپه حصار ظاهرا" تا حدود۱۷۰۰ قبل از ميلاد به طور پيوسته ادامه داشته است و پس از آن هيچگاه مورد سکونت قرار نگرفت۰ با وجود اين در دوره ساساني ساختماني بزرگ داراي گچبري هاي زيبا در فاصله يحدود ۲۰۰ متري تپه حصار ساخته شد۰ در گمانه¬زني¬هاي سال ۱۳۸۵، به¬منظور تعيين محدوده¬ واقعي اين محوطه، با کشف گورستاني از عصر آهن (۱۵۰۰ تا ۵۵۰ پيش ¬از ميلاد) در غرب تپه حصار مشخص شد كه اين محوطه، بر خلاف آنچه تصور مي¬شد، پس از عصر مفرغ نيز مورد سكونتِ اقوامي بوده است.عمارت چشمه علیرودخانه چشمه علی، تنها رودخانه دائمی دامغان است۰ آب این چشمه از کوههاي شمالي سرچشمه مي گيرد۰ اين منطقه به خاطر سرسبزي و خوش آب وهوا بودنش، از زمانهاي بسياردور مورد توجه مسافرين بخصوص سلاطين قاجار بوده است۰ هم اکنون دو ساختمان از ساختمانهاي بسياري که در دوره قاجار در اين محل ساخته شده بود باقي مانده است۰۱-ساختمان آغا محمد خانی که در دوره حکومت آغا محمد خان قاجار ساخته شده است۰۲- ساختمان فتحعلی شاهی که در دوره حکومت فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است۰ساختمان آغا محمد خانیدر مقابل استخر دوم واقع و به صورت دو طبقه ساخته شده است۰ در این بنا طاقنماهای زیباي جناغي و تزئينات مقرنس کاري آجري به چشم مي خورد۰ بخشي از ايوانها و راهروهاي آنها با گچ پوشيده شده است ۰ مصالح بکار رفته در اين ساختمان از خشت بوده که بعدها با آجر مرمت گرديده است۰ساختمان فتحعلی شاهیدر داخل استخری که آب چشمه علی پس از گذشتن از دل سنگ ها وارد آن می شود، ساختمان دو طبقه اي با پلان تقريبا" مستطيل و در دونما ساخته شده است که به آن ساختمان فتحعلي شاهي مي گويند۰ نماي شمالي داراي دو ستون زيبا با پوشش چوب است ۰ بنا داراي درها و پنجره هاي متعدد به خارج مي باشد که به جهت متنعم شدن هر چه بيشتر از فضاي دل انگيزبيرون ساخته شده است۰ به دليل قرار گرفتن اين بنا در داخل آب از ملات ساروج كه از استحكام مناسبي برخوردار است استفاده شده است۰مکان: منطقه چشمه علی دامغان در شمال شهر دامغان و حدود ۳۰ کیلومتری اين شهر و در بين روستاي آستانه وشهر ديباج واقع گرديده است که ازچشمه علي از طرف شمال به دو استان شمالي گلستان ومازندران راه دارد۰خانه لطفیخانه لطفی از بناهای دوره قاجاریه ميباشد که شامل قسمتهاي مختلفي است که عبارتند از: حياط بيروني – اندروني – حياط پشت حياط اندروني – خانه مستخدمين و اصطبل که هركدام شامل بخشهايي ميباشد. ورودي اصلي بنا از طرف بالا محله است كه داراي تزئينات آجري بوده و در طرفين آن طاقنماهايي ايجاد شده است۰ در دو طرف درب ورودي دو طاقنما كه بالاي آنها دو طاقچه مربع شكل است، ايجاد شده و در طاقنماي وسطي كه عريض‌تر است در ورودي قرار گرفته است۰ در پشت در ورودي، هشتي واقع شده كه داراي طاقنماهايي با طاق گهواره اي است كه در يكي از اين طاقنماها راهرويي به طرف حياط وجود دارد و به وسيله دو پله وارد حياط مي شود. در سمت چپ راهروي ورودي اطاقي قرار دارد كه داراي پنجره اي رو به حياط است. در قسمت ورودي راهرو از سمت حياط در جنب آن طاقنمائي قرار دارد و بعد از آن اطاق ديگري ايجاد شده است. از همان اطاق كه در قسمت راهرو است دري به خانه صديق باز مي شده كه فعلا" مسدود است۰ در سمت روبروي ورودي، ساختمان دو طبقه اي ساخته شده كه طبقه اول آن زيرزمين و طبقه دوم آن كه توسط ۵ پله به آن راه مي يابد، شامل ايوان با چهار ستون گچي و سرستونهاي گچبري شده زيبايي است. در انتهاي ايوان سه اطاق قرار دارد كه اطاق وسطي وسيعتر و به نام پنج دري خوانده مي شود. از طريق زيرزمين حياط اندروني به حياطهاي ديگر راه پيدا مي كند به اين صورت كه ابتدا به محل مستخدمين سپس از طريق هشتي بخش اندروني به حياط اندروني راه مي يابد۰ حياط اندروني كه خود شامل در ورودي جداگانه ، هشتي و راهروي ورودي كه به وسيله دو پله به حياط راه مي يابد، مي باشد۰ اين بخش نيز در قسمت اصلي كه به وسيله سه پله به آن راه پيدا مي كند شامل ايوان با دو ستون گچي و سرستونهاي گچبري شده است. در قسمت شمالي ايوان، سه اطاق قرار دارد كه يكي از اطاقها به صورت آشپزخانه استفاده مي شود۰خانه هاي حياط اندروني نيز به صورت دو طبقه ساخته شده است۰در ضلع غربي ايوان نيز اطاقهائي قرار دارد كه به وسيله سه پله از حياط به اين اطاقها راه پيدا مي كند۰در پشت ديوار قسمت ورودي، حياط اندروني ديگري قرار دارد كه شامل حياط ،آب انبار و يك اطاق است كه به وسيله سه پله از حياط به آن راه پيدا مي كند. در كنار اين حياط اندروني محلي جهت اسكان مستخدمين وجود دارد كه خود شامل اطاق و حياط است و همانطور كه قبلا" گفته شد از محل مستخدمين به حياط بيروني به وسيله راهروي زيرزميني راه پيدا مي كند و براي ارتباط با حياط اندروني و حياط اندروني ديگر به وسيله دربي كه در هشتي حياط اندروني قرار دارد انجام مي گيرد۰ در كنار حياط اندروني اصلي اصطبلي قرار دارد كه داراي سقفهاي گنبدي به صورت ۶ گنبد كوچك است۰ دیوار بارو از آنجایی که دامغان شهریست بسيارقديمي ودر مسير جاده ابريشم قرار داشته وچون از لحاظ سوق الجيشي بسيار مهم بوده و هميشه مورد تهاجم بيگانگان در زمانهاي مختلف بوده ،حصاري به دور اين شهر کشيده اند. اين حصار که آثارش در اطراف شهر باقيست در قسمت جنوب حدود ۱۶۱۰ متر و در شرق حدود ۱۶۲۰ مترو در شمال حدود ۱۵۰ متر از آن باقي مانده است و در قسمت شمالي براثر ساخت و ساز از بين رفته در قسمت غرب نيز هيچ آثاري از اين حصار باقي نمانده است . حال با توجه به اينكه تپه حصار يكي از تپه هاي پيش از تاريخ است و در نزديكي آن دو قلعه مربوط به دوران ساساني وجود دارد مي توان چنين استنباط نمودكه احتمالا" باره اصلي شهر به دور اين محو طه كشيده شده بوده است و بر اثر مرور زمان و همينطور كشت و ذرع از بين رفته است( كه اين موضوع احتياج به بررسي و كارهاي عملي مي باشد).اما باروی کنونی شهر با توجه به مطالب کتب تاریخي احتمال داده مي شود که در دوره نادري ايجاد شده باشد و به باره نادري نيز معروف است. در اين بارو در فواصل مختلف مي توان برجها رامشاهده نموده و به وسيله ۵ دروازه به داخل باره راه پيدا مي كرده است. پس مي توان چنين اظهار نظر نمود كه دامغان تقريبا" شا هراه اصلي ارتباط شرق و غرب بوده و از زمانهاي بسار كهن از اين شهر عبور و مرور صورت مي گرفته حال چه به خاطر سير و سياحت و چه از لحاظ لشكر كشي هاي نظامي و چه از لحاظ اقتصادي كه همان عبور جاده ابريشم است دامغان يك راه ارتباطي محسوب مي شده بر همين اساس باروبه دور آن كشيده شده است. و آنچه اشميت به عنوان كهن دژ نام مي برد احتمالا" همان ارگ است كه به مولود خانه موصوف است كه در داخل باره شهر قرار داشته است . سد شهید شاهچراغیاین سد در ۱۲ کیلومتری شمال شهر دامغان و در کنار تنگه اي موسوم به بزپل و مجاور کوه چكل شير و برروي رودخانه چشمه علي بسته شده است۰ هدف از ساخت سد انتقال آب رودخانه چشمه علي جهت آبياري قسمتي از اراضي دشت جنوبي شهرستان و نيز كنترل و جلو گيري سيلابهاي شمالي و نيز در آينده جهت تامين كمبود آب آشاميدني دامغان است۰ اين سد چند منظوره علاوه بر ويژگيهاي مذكور، آب مورد احتياج زراعي حدود ۱۵۰۰ هكتار از اراضي دشت را كه از نظر كشاورزي فوق العاده مستعد و حاصل خيز مي باشد را نيز تامين مي نمايد. اين سد از نوع شني با هسته رسي مي باشد كه ارتفاع آن از كف رودخانه ۵۷ متر و ظرفيت آبگيري آن ۴۰ ميليون متر مكعب است ۰ طول تاج آن ۲۲۷ متر و ارتفاع آن از سطح دريا ۱۵۰۰ متر و طول مسير آب پشت سد حدود ۶ كيلومتر مي باشد۰ اين منطقه اوقات فرح بخشي را براي گردشگران مهيا مي سازد۰ غار شیر بند:غار شیر بند یکی از زيباترين نمونه هاي غارهاي ايران است که در ۱۲ کيلومتري شمال شرقي شهرستان دامغان واقع شده است۰ براي دسترسي مناسب به اين غار ۱۰ كيلومتر جاده قديم آب بخشان به گردنه بشم را طي نموده تا به مزرعه خوش آب و هواي شير بند برسيد سپس ۵/۱ كيلومتر جاده اي كه در قسمت شرقي مزرعه است به طرف روستاي جزن ادامه داده در ادامه جاده فرعي جديد الاحداث سمت چپ خود را ۵۰۰ متر به طرف شمال مي پيمايد۰ دهانه غار در كمركش كوهي صخره اي كه از بستر رودخانه ۵۰ متر ارتفاع دارد واقع گرديده است۰ ساختمان اين غار چون در يك رشته فلات آهكي قرار گرفته است داراي سازندگيهاي فوق العاده شديد مي باشد۰ مسير اصلي غار به سوي شمال ۳۵۰ متر امتداد دارد اما شعبه هاي فرعي متعددي به صورت تنگه هاي كوچك و مسدود و غير مسدود از جناح هاي چپ و راست قرار دارند۰در این غار قندیل و ستون های زيباي آهکي به رنگ و اندازه هاي مختلف از سقف غار آويزان است زمين شناسان قدمت سنگه و ستونها ي اين کوه و غار را به ۱۳۶ تا ۱۹۰ ميليون سال قبل نسبت مي دهند۰ در ديواره هاي غار در اثر رسوب کربنات كلسيم محلول در آب اشكال بسيار سپيد و زيبايي همانند گچ بري هاي كاخ ها و منازل بصورت گل كلمي و اجتماع بلورهاي سوزني شكل مناظر جالب توجه و زيبايي را بوجود آورده است كه از شاهكارهاي آفرينش است۰کویر رملی (شن های روان)این منطقه کویری از حاشيه هاي جنوبي شهرستان دامغان شروع مي شود و تا روستاي يزدان آباد در ۷۵ کيلومتري شهر دامغان ادامه مي يابد۰ منطقه مذکور با پوشش گياهي تنك غالبا" در محاصره شن هاي روان است و هر چه جلوتر برويد بويژه از روستا هاي حسن آباد، امروان و خورزان به بعد شن هاي روان شدت مي يابند و كوير رملي صورت خود را نمايان تر مي سازد۰ مقدار گياهان به شدت كاهش مي يابند و خاك زمين بيشتر نرم تر، خشك تر و بي برتر مي شود ۰ در كوير رملي دامغان انبوه شن بيشتر از هر چيز ديگر به چشم مي خورد خاكي زرد رنگ و متمايل به خاكستري و هر از گاهي چند بوته نازك كوچك و درختچه طاق و گز كه در مبارزه هستي مشاهده مي شود بادهاي اين شنهاي آجري رنگ و زرد تيره را بصورت تپه در مي آورد و اين تپه ها با هر طوفاني جاي خود را تغيير مي دهند۰ تپه هاي شني در نور صبحگاهي و غروب با بر آمدگي هاي متناسب شبيهاي خود حالتي زيبا و مسحور كننده به چشم گردشگر مي آيند در واقع كوير رملي دريايي انباشته از شن هاي نرم زرد و نارنجي رنگ است كه موقع طوفان اين درياي شن به حركت در مي ايد و مثل دريا موج مي زند و با موج هاي عميق خود همه جا را مي پوشاند. گرد کوهنمای خارجی دژ گردکوه در اطراف پایه کوهي که دژ بر آن بنا شده مسكون بوده است و شايد بعضي از ارباب و حرف دژنشينان در اين قسمت زندگي مي كردند و اين محوطه داراي حصاري بوده به طول يك فرسخ كه هنوز هم آثار آن بر جاست بناي داخلي اين دژ كوهستاني داراي اطاقهاي متعدد و انبارهاي براي ذخيره خوارو بار و اسلحه بنا شده است ۰ از لحاظ آب رساني به قلعه يا همان دژ گردكوه توسط جوي بوده كه از چشمه فيخار با ظرافت خاصي به بالاي كوه هدايت مي كردند۰ يكي از راههاي زود تسليم شدن در برابر دشمن بستن همين آب يا نرسيدن مواد غذايي به دژ نشينان در هنگام جنگ بوده است۰به همين خاطر در گردكوه آب انباري حفر كردند كه عظيم ترين آب انبارهايي است كه در دژهاي كوهستاني ساخته شده است۰سلاحهای دژنشینان تیرو کمان و انواع آنها منجنيق و عراده بوده است۰ چاه هايي حفر مي کردند بيشتر جهت انبار و مرکز ذخيره غلات بوده و بعضي از مواقع به عنوان چاه آب از آن استفاده مي كردند۰ در گردكوه در دل سنگ آخورهايي درست كرده بودند جهت غذا و آب دادن به چارپايان مي باشد۰تاریخچه گردکوه همین بس که در شاهنامه از آن ذکر شده است كه نوشتند اسفندیار پسرش را بر سر حكومت در گرد كوه زنداني مي كند در گرد كوه فرقه از حسن صباح . فرقه اسماعيليه و باطنيون حكومت مي كرد۰مجموعه امامزاده جعفر:امامزاده جعفرامامزاده جعفراز اولاد حضرت امام سجاد (ع) می باشد اساس بنای امامزاده جعفر را به طور معمول به دوران سلجوقی و حتي پيش از آن به قرن چهارم نسبت داده اند ۰ حرم امامزاده با طرح چهار گوش و به ابعاد ۱۳×۱۳ متر مي باشد۰ طرح چهار گوش به کمک هشت نيم طاق مقرنس به هشت ضلعي تبديل گشته و سپس گنبد بنا بر روي آن استوار شده است۰ داخل بقعه سفيد کاري شده و هيچگونه تزئيني ندارد۰ دور تا دور سنگ روي مرقد داراي تزئينات گچ بري جالب توجهي است ۰ گنبد حرم به صورت شلجمي و از آجر ساده بنا شده و در برابر ورودي اصلي بقعه ، ايوان كوچكي به قوس تيزه دار و در دو سوي آن دو طاقنما قرار دارد كه از وسط هر يك دري به دو اتاق جانبي ايوان گشوده گشته است دو سنگ نبشته مفصل به تاريخهاي ۸۱۶ و ۸۱۵ ه.ق وجود دارند كه در دو سوي ورودي نصب شده اند۰ و از نظر تاريخي از اعتبار فروان برخوردارند به ويژه آنكه نكات مذكور در يكي از سنگ نبشته ها در ارتباط با نوع مالياتهاي قرن نهم در منطقه مي باشد۰امامزاده محمددر صحن امامزاده جعفر بنایی هشت ضلعی به مساحت ۷۵ متر مربع وجود دارد که آنرا بقعه امامزاده محمد از اولاد حضرت امام موسي کاظم (ع) مي دانند۰ داخل بقعه امامزاده هشت ضلعي و مرتفع و پوشش چپ و راست آن هره مانند است۰ بناي داراي گنبدي است که ارتفاع آن حدود ۱۲ متر مي باشد۰ بر اساس كتيبه داخل بنا بناي اين امامزاده نيز در زمان شاهرخ تيموري ساخته شده است۰ اما در سالهاي اخير نماي خارجي بنا با آجر معمولي باز سازي شده است۰مقبره شاهرخ تیموریدر صحن امامزاده و در مجاورت آن یک بنای چهار ضلعی آجري وجود دارد که ارتفاع آن ۱۲ متر مي باشد۰ اين بنا داراي گنبدي مدور کوچك و آجري است و به عنوان مقبره شاهرخ تيموري معروف است ۰ اما عده اي معتقدند كه اين بنا در گذشته خانقاه بوده است بر بالاي در جنوبي اين مقبره عبارت ذيل با خط ثلث برروي كاشي نقش گرديده است: بناء هذا العماره في ايام دوله السلطان الاعظم شاهرخ بهادر خلد الله ملكه۰مسجد جامع این مسجد تقریبا" در مرکز شهر( خیابان شهيد مطهري ، کوچه قيصريه ) واقع شده است و داراي دو در ورودي مي باشد۰ يکي در شمال شرقي به زير گنبد قيصريه و ديگري در جنوب شرقي به محله خوريا راه مي يابد۰ در صحن حياط مسجد چهار شبستان قرار دارد۰ در سمت غرب شبستاني به صورت سه ايواني واقع شده كه ايوان وسطي عريض تر و رفيع تر از ايوانهاي طرفين است۰ در گوشه جنوب غربي ايوان وسطي محراب قرار دارد كه داراي تزئينات ساده هندسي با گچ است۰ در سمت شرق شبستان ديگري واقع شده كه به مسجد زير زميني معروف است ۰ اين شبستان داراي ۱۰ ستون مربع شكل و سقف آن به صورت گنبدهاي كوچك بنا شده و گنبدها يك در ميان وسط آن باز است ۰ در اطراف ۱۸ عدد طاقچه ساخته شده كه در طاقچه هاي سمت راست ورودي شبستان ۵ جاي بخاري تعبيه شده است ۰ در گوشه جنوب غربي شبستان محراب قرار دارد۰ گنبد بالاي سر محراب داراي گچبريهاي زيبايي با نقوش گل و گياه مي باشد۰ اين شبستان يا مسجد زير زميني به دستور ميرزامحمد خان سپهسالار حاكم دامغان در زمان قاجار ساخته شده است۰ شبستان شمالي مسجد جامع مربوط به عصر حاضر كه در سالهاي ۱۳۸۳ و ۸۴ ه۰ق ساخته شده است۰ شبستان جنوبي كه به شبستان سرهنگ مشهور است حدودا" ۸۰ تا ۹۰ سال عمر دارد و داراي تويزه هاي هلالي مي باشد۰مناره مسجدجامعدر گوشه شمال شرقی مسجد مناره ای آجری قرار دارد ۰ اين مناره داراي ۱۰۵ پله و ارتفاعي حدود ۳۱ متر دارد ۰ در بدنه آن تزئينات آجري زيبايي کار شده است۰ تقريبا" در وسط مناره کتيبه زيبايي به خط کوفي نوشته شده كه آيه اي از سوره نور مي باشد: (بسم الله الرحمن الرحيم۰ الله نور السموات و الارض مثل نوره كمشكوه فيها المصباح المصباح في الزجاجه" الزجاجه")در سمت انتهاي مناره يك رديف كاشيكاري دارد۰ |